Η
φωτογραφία και βέβαια το ακόλουθο βίντεο, προέρχονται από παλαιότερες παραστάσεις
της χορευτικής ομάδας Kokoro Dance στην
καναδέζικη παραλία, Ναυάγιο. Η Wreck Beach, όπως την αποκαλούν οι αγγλόφωνοι
ντόπιοι, βρίσκεται στο βρετανικό έδαφος του Καναδά και πιο συγκεκριμένα, λίγο
έξω απ’ το Βανκούβερ. Είναι δε, τεράστια! Έχει μήκος σχεδόν οκτώ χιλιομέτρων,
ενώ από την εποχή του χιπισμού κι εντεύθεν συγκαταλέγεται στους αγαπημένους διεθνείς
προορισμούς για γυμνιστές (και όχι μόνο) απ’ όλο τον κόσμο.
Εκεί,
κάθε καλοκαίρι, αρχής γενομένης το 1996 από τους ιδρυτές της αρχικής ομάδας, Jay
Hirabayashi & Barbara Bourget, τα μέλη της Kokoro Dance παρουσιάζουν μια
διαφορετική κάθε χρονιά, τελετουργική παράσταση. Το είδος αυτών των χορευτικών
όμως είναι πάντοτε σταθερά το ίδιο, λέγεται Butoh και βέβαια συμπίπτει με τη γενικότερη
φιλοσοφία αυτού του σχήματος.
Το Butoh έχει μεγάλο ενδιαφέρον για όσους ασχολούνται με τον χορό ή αγαπούν απλώς
να παρακολουθούν χορευτές καθώς εκτελούν το νούμερό τους. Το όνομα αυτό
ουσιαστικά προέρχεται απ’ το γιαπωνέζικο χορευτικό κίνημα Ankoku Butoh. Και
είναι ευρύτατο, περιέχει μια ανεξάντλητη συλλογή από χορευτικές τεχνικές και
κυρίως από κίνητρα για κίνηση.
Περιλαμβάνει,
με μια ανοιχτόμυαλη διάθεση, σχεδόν οτιδήποτε: παίγνια, γκροτέσκο ερμηνείες,
σάτιρα, θέματα ταμπού, ακρότητες, παραλογισμούς, έκφραση μύχιων συναισθημάτων.
Τα πάντα μοιάζουν ευπρόσδεκτα στο Butoh, δεν επιβάλλεται κάποιο
συγκεκριμένο στυλ, οι χορευτές του είναι ελεύθεροι να ερμηνεύσουν, εξωτερικεύοντας
την ψυχή τους με αργή, ελεγχόμενη κίνηση ή αντίθετα με ξέφρενη κίνηση ή ακόμα
και παραμένοντας ολότελα ακίνητοι, αν αυτό εξυπηρετεί το παίξιμό τους.
Είναι
δύσκολο άρα να ξεχωρίσει κανείς το Butoh απ’ το θέατρο. Οπότε, πολύς κόσμος μπερδεύεται βλέποντας Butoh ερμηνευτές επί το έργον, θεωρεί
πως βλέπει ηθοποιούς και όχι χορευτές. Γι αυτό και είναι χρήσιμο να ξέρει
κανείς δυο πραγματάκια για το πως γεννήθηκε το Butoh. Όλα, λοιπόν, άρχισαν
στη μεταπολεμική Ιαπωνία. Το 1959 ο σημαντικός Ιάπωνας χορογράφος, Tatsumi Hijikata
(1928-1986) ανέβασε μια παράσταση που έμελλε να σημαδέψει ανεξίτηλα την
αντίληψη χορευτών σ’ όλη τη γη.
Το έργο εκείνο, η πρώτη
ουσιαστικά Butoh παράσταση στην Ιστορία, βασίστηκε στη νουβέλα ενός ταλαντούχου
Ιάπωνα λογοτέχνη, ηθοποιού και σκηνοθέτη που υπέγραφε με το ψευδώνυμο Yukio Mishima και που στην πραγματικότητα λεγόταν Kimitake Hiraoka (1925–1970). Αυτό το κείμενό του είχε
δημοσιευτεί το 1951 και οκτώ χρόνια μετά,
εξαιτίας του Hijikata, κατάφερε ν’ αλλάξει τα δεδομένα στην παγκόσμια
χορογραφία.
Γιατί; Θα το εξηγήσω
αμέσως, κάνοντας προηγουμένως μια στιγμιαία παρένθεση για να πω πως το βρίσκω
πολύ καθησυχαστικό που ακόμα και στα μεγαλύτερα μυστήρια, ακόμα και στα
μεγαλύτερα «γιατί;», υπάρχει πάντα μία απλούστατη, λογική απάντηση. Ο τίτλος
λοιπόν «Kinjiki», στα ιαπωνικά σημαίνει
«απαγορευμένα χρώματα». Κι αυτή η αυτό-βιογραφική νουβέλα αφηγείται την ιστορία
ενός ομοφυλόφιλου νέου που τον παντρεύουν με μια κοπέλα.
Στην παράσταση εκείνη,
στα βάθη της Ανατολής, πενήντα τέσσερα χρόνια πίσω, πρωταγωνιστής ήταν ο Kazuo Ohno
(1906–2010), διάσημος δάσκαλος χορού, που υποδύετο τον καταπιεσμένο ενόσω
μισογύνη νέο, ο οποίος, ακριβώς όπως ο επινοητής του, ήταν αναγκασμένος να
κρύβει τις πραγματικές του επιθυμίες και ανάγκες. Μαζί του είχε εμφανιστεί και
ο Tatsumi Hijikata, ως καταδιώκτης του Shunsuke (έτσι
είχε ονομάσει ο συγγραφέας τον εαυτό του σ’ αυτό το λογοτέχνημα), ο οποίος και αποσβόλωσε το κοινό με τη
βιαιότητα της χορογραφίας του.
Στους δύο βασικούς
ερμηνευτές εκείνης της παράστασης, δηλαδή τους Ohno και Hijikata, αποδίδεται εξ ημισείας και η
πατρότητα του Butoh. Είναι άρα προφανής ο λόγος που
το Butoh διέπεται από ένα πνεύμα απόλυτης ελευθερίας. Πως αλλιώς θα μπορούσε να ’ταν;
Αφού γεννήθηκε από την απελπιστική ανάγκη ενός ανθρώπου να εκφράσει την αληθινή
του ταυτότητα.
Το Butoh υπήρξε
προφανέστατα σταθμός για την έκτη εκ των τεχνών. Ήταν εξ’ αρχής ό,τι και σήμερα:
σοκαριστικό. Φυσικά, το Butoh επαφίεται στην ωριμότητα του κοινού, στην προϋπάρχουσα παιδεία του. Αλλιώς,
κινδυνεύει να θεωρηθεί ευτελές ενώ δεν είναι. Αυτό που σίγουρα κάνει, είναι να προκαλεί
τον θεατή, να τον παρασύρει σε μια εμπειρία απροσδόκητη, εξίσου για το σώμα, το
πνεύμα και την ψυχή του. Είναι υποδόρια ερωτικό, γήινο και μαζί απόκοσμο,
μηδενιστικό και την ίδια στιγμή εξαγνιστικό. Μια μυστηριώδης, συγκλονιστική
συμμετοχή που μοιάζει περισσότερο με μυσταγωγία.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν
που γοητεύει τόσο, κοινό και χορευτές. Συγκεκριμένα, οι χορευτές της ομάδας Kokoro Dance,
διάβασα πως πλέον θεωρούν τον ετήσιο χορό τους στην παραλία Ναυάγιο, προϋπόθεση
για κάθε άλλη δράση τους. Οι ίδιοι λένε ότι τίποτα δεν τους αναζωογονεί όσο η
επαφή με τη φύση, που τους προσφέρεται κάθε φορά εκεί.
«Θαβόμαστε μόνοι μας στην
άμμο, βυθιζόμαστε στον ωκεανό, στροβιλίζουμε τα κορμιά μας προς τον ουρανό,
νιώθουμε τον τρόμο της φύσης τόσο, που μας προκαλεί ίλιγγο. Κάποιες χρονιές,
όταν ερχόμαστε βρέχει. Άλλες, ο ήλιος είναι τόσο δυνατός που μας τυφλώνει.
Ερχόμαστε όμως πάντα, είναι το ετήσιο προσκύνημά μας, είναι μια τελετουργία
στην οποία υπενθυμίζουμε σε εαυτούς και αλλήλους το πόσο ταπεινοί, μικροί κι
ασήμαντοι είμαστε, σε σύγκριση με το μεγαλείο που μας περιβάλλει».
Αυτά λένε οι νέοι της
ομάδας. Καλύτερα όμως, ας τους απολαύσουμε…
