Η συνταγή της φωτογραφίας είναι η συνταγή της μαμάς μου για «πάστα-φλώρα». Ξέρετε, αυτή η γευστικότατη τάρτα με τη μαρμελάδα.
Η μαμά μου την έγραψε, όπως φαίνεται από την ημερομηνία, πριν από είκοσι δύο χρόνια. Έκτοτε, έκανε διάφορες προσθαφαιρέσεις, που επίσης φαίνονται και την τελειοποίησε. Τη συνιστώ ανεπιφύλακτα, είναι η συνταγή της επιτυχίας!
Θα βγάλετε ελαφρώς τα μάτια σας για να τη διαβάσετε, γιατί είναι γραμμένη σε greeklish, αλλά το αποτέλεσμα σας εγγυώμαι πως θα σας αποζημιώσει. Πατήστε πάνω στην εικόνα για να μεγαλώσει και αντιγράψτε τη με την ησυχία σας.
Τώρα, πιθανώς αναρωτιέστε γιατί στην ευχή η μαμά μου δεν έγραφε τις συνταγές της κανονικά, όπως όλες οι άλλες μαμάδες. Είναι πολύ απλό. Η δικιά μου φοίτησε σε αγγλόφωνο σχολείο, ήρθε στην Ελλάδα μετά το τέλος των σπουδών της και τα ορθογραφικά λάθη που έκανε γράφοντας ελληνικά την εκνεύριζαν τα μάλα! Έτσι, καθιέρωσε τα φραγκοχιώτικα και άφησε εμάς, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, να ταλαιπωρούμαστε προσπαθώντας να διαβάσουμε τα γραπτά της...
Σήμερα, τα greeklish είναι μόδα.
Ο λόγος που πολύς κόσμος γράφοντας στο διαδίκτυο χρησιμοποιεί λατινοελληνικά αντί για αγγλικά δεν απέχει πολύ από την αδυναμία της μαμάς μου. Ουσιαστικά, δεν απέχει καθόλου. Τα greeklish είναι η τέλεια λύση για κάθε ανορθόγραφο! Υποτίθεται πως τα greeklish χρησιμοποιούνται για λόγους ασφαλείας, για να «διαβάζονται» δηλαδή απ’ όλους τους υπολογιστές, ακόμα κι απ’ αυτούς που δεν αναγνωρίζουν τις ελληνικές γραμματοσειρές. Αυτό βέβαια στις μέρες μας δεν είναι παρά ένας μύθος. Αλλά ακόμα κι αν δεχτούμε πως η χρήση των greeklish διευκολύνει τη διαδικτυακή επικοινωνία μεταξύ κατοίκων της Ελλάδας και Ελλήνων ή ελληνόφωνων του εξωτερικού (δηλαδή λύνει τυχόν προβλήματα ασυμβατότητας προδιαγραφών αναμεταξύ μηχανημάτων εγκατεστημένων σε διαφορετικές χώρες), ποια η χρησιμότητά τους όταν πρόκειται για διαδικτυακή αλληλογραφία εντός της επικράτειας;
Για να το κάνω λιανά, είναι ένας Έλληνας που μένει στην Κυψέλη και ανταλλάσσει στιγμιαία μηνύματα στο facebook μ’ έναν άλλο Έλληνα που μένει στον Πειραιά και γράφουν και οι δυο με λατινικούς χαρακτήρες... σαν ανέκδοτο δεν ακούγεται;
Για να δούμε τώρα, πότε ξεκίνησε τούτη η υπόθεση που λέγεται «greeklish».
Ο Κώστας Καρθαίος (αυτό είναι το λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Αθηναίου διανοούμενου Κλέανδρου Λάκωνα, που γεννήθηκε το 1878 και πέθανε το 1955) σ’ ένα κείμενό του γραμμένο το 1934, αναφέρει πως τα φραγκολεβαντίνικα έχουν μεγάλη ιστορία, μιας και αυτή η γραφή απαντάται όχι μόνο σε κείμενα Λεβαντίνων της Σμύρνης αλλά πολύ παλαιότερα, ήδη σε βυζαντινά χειρόγραφα. Διασώζεται δε θεολογικό ελληνικό κείμενο του 1595, τυπωμένο στην Ενετία και γραμμένο με λατινικούς χαρακτήρες. Ενδεχομένως να μην είναι καν το αρχαιότερο.
Σήμερα τα greeklish έχουν φανατικούς φίλους και ορκισμένους εχθρούς. Διόλου πρωτότυπο. Στο συλλογικό έργο «φωνητική γραφή» (εκδόσεις Κάλβος, 1980) υπάρχουν κείμενα θερμών υποστηρικτών των greeklish. Ένα εξ’ αυτών ανήκει στον Κερκυραίο ποιητή Φώτο Γιοφύλλη (κατά κόσμον Σπύρο Μουσούρη, 1887-1981) και είναι μεταγραμμένο στη λατινική, πλην των χαρακτήρων «γ», «δ» και «θ». Το κείμενο αυτό, σημειωτέον, πρωτοδημοσιεύτηκε το 1930 στο λογοτεχνικό περιοδικό «Πρωτοπορία».
“Telos, γia na min ta poliloγume, γiati tapame poles fores afta, prepi na parume to latiniko alfavito metariθmizontas-to fθogoloγika kata tis anages pu ehi i γlosa-mas. Etsi horis n' agiksome tin orθografia tis arheas elinikis, pu poles-tis lekses sozonde sti nea-mas, benume stin istoria ton politizmenon eθnon, ehume ta dieθnika γramata pu tahi olos o politismenos kosmos, ke pu ta piran tora teleftea ki i Turki”.
Μιας και μ’ απασχόλησε το θέμα, ρώτησα ένα πολύ κοντινό μου πρόσωπο που εργάζεται πολλά χρόνια ως δημιουργικός διευθυντής σε διαφημιστική εταιρία και που είναι φανατικά υπέρ των greeklish, να μου αιτιολογήσει τη θέση του.
Το πρώτο που μου απάντησε είναι πως τα greeklish είναι το ιδανικό επικοινωνιακό όχημα της εποχής μας. Γραμμένη μία ελληνική λέξη με λατινικούς χαρακτήρες, όταν πρόκειται για διαφημιστικό μήνυμα, αποκτάει έναν κοσμοπολίτικο αέρα κι έτσι καταλήγει αποτελεσματικότερη. Ισχύει δηλαδή ο ίδιος ακριβώς λόγος εξ αιτίας του οποίου η εγχώρια διαφήμιση χρησιμοποιεί κατά κόρον αγγλικές λέξεις και όχι τις αντίστοιχες ελληνικές. Το ξενόφερτο δημιουργεί την εντύπωση του εξωτικού, περιέχει δηλαδή κάτι το μαγικό. Τι είναι αυτό το μαγικό;
Κατ’ αρχάς είναι η ακαθόριστη αίσθηση πως το συγκεκριμένο όνομα (άρα το προϊόν ή η υπηρεσία που αντιπροσωπεύει) υπερτερεί σε ποιότητα, καθότι σχετίζεται με το εξωτερικό. Ας μην ξεχνάμε πως μέχρι πριν λίγες δεκαετίες στην ελληνική αγορά υπήρχαν μόνο τα στοιχειώδη, τα είδη πολυτελείας προέρχονταν αποκλειστικά «απ’ έξω». Και σήμερα όμως, ο Έλληνας καταναλωτής εκτιμάει κατά βάσει τα εισαγόμενα προϊόντα. Εύστοχα θα παρατηρήσετε εδώ: Γιατί, μήπως έχει η Ελλάδα αξιόλογη παραγωγή που περιφρονείται αδίκως; Εγώ θα επικαλεστώ ένα άλλο σχετικό παράδειγμα: Το Καποδιστριακό, το μεγαλύτερο και παλαιότερο πανεπιστήμιο της χώρας μας, αλλά και της Βαλκανικής χερσονήσου και ολόκληρης της Ανατολικής Μεσογείου, προσλαμβάνει -κατά συντριπτική πλειοψηφία- διδάσκοντες που έχουν φοιτήσει σε πανεπιστήμια της αλλοδαπής και όχι δικούς του αποφοίτους. Η αιτία αυτής της προτίμησης είναι απλή. Η γνώση ερχόταν και εξακολουθεί να έρχεται απ’ έξω. Ομοίως οι προδιαγραφές της ποιότητας. Καλύτερα όμως ν’ αποφύγουμε αυτές τις διανοητικές κακοτοπιές για την ώρα και να συνεχίσουμε με τους λόγους που η ελληνική διαφήμιση στηρίζεται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα στις αγγλικές λέξεις, κατ’ επέκταση και στα greeklish.
Όταν λοιπόν το μάτι «σκοντάψει» πάνω σε μία ανορθόδοξα γραμμένη ελληνική λέξη, το μυαλό συλλαμβάνει βέβαια το νόημα που προκύπτει αυτομάτως από την ανάγνωσή της, αλλά ο λογικός συνειρμός παρενοχλείται, με αποτέλεσμα να καθυστερεί μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου, χρόνος ικανός για να επιτρέψει στο συναίσθημα να πάρει το προβάδισμα. Και η επιτυχία μιας διαφήμισης οφείλεται κυρίως στην αφύπνιση του συναισθήματος που προκαλεί και όχι στην κινητοποίηση της λογικής. Γι αυτό και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όταν ο διαφημιστικός στόχος είναι η συναισθηματική εμπλοκή του δέκτη με την παράδοση, το μήνυμα γράφεται βεβαίως με ελληνικά γράμματα.
Το δεύτερο για τη χρήση των greeklish που μου είπε ο αγαπημένος μου διαφημιστής, δηλαδή για τη γραφή ελληνικών λέξεων βάσει του λατινικού αλφάβητου όσον αφορά τη διαδικτυακή, διαπροσωπική επικοινωνία... ομολογώ, δεν το πολυκατάλαβα.
«Τα greeklish μπορούν να γίνουν η γέφυρα επικοινωνίας της ελληνικής γλώσσας με τους λαούς όλου του κόσμου», είπε με φωνή στεντόρεια. Όταν ζήτησα περαιτέρω ανάλυση, μου μίλησε για διάφορα πράγματα που μέσες-άκρες σχετίζονταν με το ενδιαφέρον που υποτίθεται πως προκαλεί η ελληνική γλώσσα στον ξένο όταν είναι λέει γραμμένη με χαρακτήρες οικείους στη δική του αντίληψη.
Πως γίνεται αυτό δεν ξέρω. Τα greeklish γράφονται και κατανοούνται αποκλειστικά από γνώστες της ελληνικής. Κάνω λάθος;
Να πω τι κατάλαβα απ’ αυτά που άκουσα;
Πως ο Έλληνας που χρησιμοποιεί τη λατινική γραφή αισθάνεται εγγύτερα στον υπόλοιπο κόσμο, δηλαδή όχι αποκομμένος στη μικρή ελληνική κοινωνία αλλά μέλος της παγκόσμιας κοινότητας, κι αυτή η νοητή υπέρβαση των συνόρων τον κάνει να νιώθει καλύτερα με τα μέσα του. Αυτό κατάλαβα, μάρτυς μου ο Θεός. Το άλλο, δηλαδή το πως ο Γιαπωνέζος που γνωρίζει αγγλικά αν διαβάσει «kalimera, sou grafw apo Ellada, eixame liakada simera, eseis meta to seismo pws ta pate?» θα αγαπήσει την ελληνική γλώσσα, δυσκολεύομαι πολύ να το κατανοήσω. Αφού δυσκολεύομαι, να μην το πω;
Να πω επίσης πως τα greeklish στερούνται ενός βασικού στοιχείου όσον αφορά την ορθή κατανόηση της νεοελληνικής: της οξείας. Εκτός λοιπόν της αντικειμενικής δυσκολίας στην ανάγνωση, πολλές ελληνικές λέξεις γραμμένες στα λατινικά και άρα άνευ τόνων μπορούν να διαβαστούν με λάθος τρόπο. Κατά συνέπεια, το νόημα μιας πρότασης μπορεί εύκολα να παρερμηνευτεί. Πρόσφατο παράδειγμα, το σχόλιο ενός αναγνώστη αυτού του blog, στην προχθεσινή ανάρτησή μου με τίτλο «βλάκας είναι...». Πριν λίγες ώρες εκείνος έγραψε «xalia», εννοώντας «χαλιά». Διαβάζοντας εγώ γρήγορα και χωρίς τη βοήθεια του τόνου κατάλαβα «χάλια». Και δεδομένου του χιουμοριστικού λεκτικού περιβάλλοντος, εισέπραξα το νόημα όλου του μηνύματος με τελείως λάθος τρόπο. Βέβαια, εξ' αιτίας αυτού ακριβώς του λάθους καταπιάστηκα με το κείμενο που διαβάζετε τώρα.
Δε σκοπεύω να αναπαράγω εδώ τη στερεότυπη άποψη πως το ελληνικό αλφάβητο είναι ένα πολιτισμικό κληροδότημα που οφείλουμε να διατηρήσουμε. Άλλωστε νυστάζω εδώ και ώρα. Θα πω μόνο πως και τα ελληνικαλικά, όπως ονομάζονται τα greeklish, έχουν τους ορθογραφικούς τους κανόνες. Τα greeklish φυσικά δε διδάσκονται, προς το παρόν δηλαδή. Υπάρχει όμως το διεθνές πρότυπο ISO 8432 που είναι η νόρμα μεταγραφής των ελληνικών στη λατινική. Οι χρήστες των greeklish που αγωνιούν αν γράφουν σωστά ή όχι (προσωπικά πολύ αμφιβάλλω, αν όχι για την ύπαρξη, τουλάχιστον για το πλήθος αυτών) μπορούν με κάτι λιγότερο από πενήντα ευρώ να «κατεβάσουν» τον οδηγό αυτό απ’ το διαδίκτυο. Οι υπόλοιποι θα συνεχίσουν ό,τι κάνουν ως τώρα, δηλαδή θα βασίζουν τη γραφή τους στην οπτική ομοιότητα των φθόγγων, ανάμεσα στα δύο αλφάβητα. Κι ο Θεός βοηθός!
Για να μην πείτε όμως πως δε σας φροντίζω κι επειδή η γνώση κάθε είδους, κατά την άποψή μου, είναι πολύτιμη μεν αλλά πρέπει να διακινείται ελεύθερα, να ορίστε, στη διεύθυνση http://services.innoetics.com/greeklish/ μπορείτε να μετατρέψετε δωρεάν και αυτοστιγμεί τη λέξη ή το κείμενό σας, από ελληνικά σε greeklish και το αντίστροφο.
Δεν πιστεύω να υπάρχουν παράπονα; Α, είπα, μήπως.
