Κατάθλιψη σημαίνει βαθιά, απέραντη λύπη. Και είναι μια παθολογική ψυχική κατάσταση, ιδιαίτερα οδυνηρή για εκείνον που τη βιώνει.
Διάφορα λέγονται για την κατάθλιψη. Όπως, ας πούμε, πως οφείλεται σε συσσωρευμένο θυμό που στρέφεται εναντίον του εαυτού ή στη χαμηλή αυτοεκτίμηση του ατόμου και στην τάση του για έντονη αυτοκριτική.
Άλλοι, οπαδοί της ψυχαναλυτικής θεωρίας, υποστηρίζουν πως το υπόβαθρό της εντοπίζεται στη διαταραγμένη σχέση με τη μητέρα, κατά τη βρεφονηπιακή ηλικία του ατόμου.
Στην αντίπερα όχθη, η γνωστική-συμπεριφορική προσέγγιση αποδίδει την κατάθλιψη στην αρνητική, λανθασμένη εκτίμηση του ατόμου για τον εαυτό του και τον κόσμο.
Σύμφωνα με την κλασική ψυχιατρική, οι παράγοντες που σχετίζονται με την κατάθλιψη ομαδοποιούνται σε γενετικούς, ψυχοκοινωνικούς και νευροβιολογικούς. Κατ’ αρχάς, η σύγχρονη επιστήμη αποδέχεται τη γενετική συμμετοχή στην αιτιολογία των διαταραχών της διάθεσης. Εξίσου σημαντικοί όμως θεωρούνται οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, οι οποίοι περιλαμβάνουν οποιοδήποτε στρεσογόνο γεγονός.
Ο θάνατος αγαπημένου προσώπου, η χηρεία, η απώλεια της εργασίας ή οι συγκρούσεις στο εργασιακό περιβάλλον, ένα διαζύγιο ή ένας χωρισμός, τα τυχόν προβλήματα στο γάμο, την οικογένεια ή την ερωτική σχέση, η φτώχεια ή η αιφνίδια κοινωνικοοικονομική υποβάθμιση, μία μετακόμιση, η μετανάστευση, κάποια χρόνια σοβαρή πάθηση, αναπηρία ή δυσπλασία, μία εκτεταμένη χειρουργική επέμβαση, οποιαδήποτε ξαφνική βλάβη της υγείας, τυχόν τραυματικές εμπειρίες (εγκληματική επίθεση, φυσική καταστροφή, ατύχημα κτλ), η εμμηνόπαυση, ο τοκετός, το γήρας, φορές η εφηβεία, η παχυσαρκία, ακόμα και οι εποχιακές αλλαγές είναι μερικές από τις καταστάσεις που κάλλιστα μπορούν να πυροδοτήσουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, λιγότερο ή περισσότερο επώδυνο.
Η τρίτη κατηγορία παραγόντων που συνδέονται με την κατάθλιψη είναι οι νευροβιολογικοί παράγοντες, δηλαδή οι διαταραχές της νευροδιαβίβασης. Με τον όρο «νευροδιαβίβαση» εννοείται κάθε διαδικασία επικοινωνίας των νευρικών κυττάρων αναμεταξύ τους ή με κύτταρα διαφορετικού τύπου. Η σύγχρονη ψυχιατρική υποθέτει πως για την κατάθλιψη ενδεχομένως ενοχοποιούνται κάποιοι νευροδιαβιβαστές, δηλαδή κάποιες χημικές ουσίες που μεταβιβάζουν τη διέγερση στον εγκέφαλο απ’ τον ένα νευρώνα στον άλλο. Ιδιαίτερη προσοχή έχει δοθεί στη νορεπινεφρίνη, στη σεροτονίνη, στην ακετυλοχολίνη, στη ντοπαμίνη και στο γ-αμινοβουτυρικό οξύ.
Ας μην επεκταθώ όμως, πρώτον γιατί αυτοί οι ισχυρισμοί παραμένουν επιστημονικές υποθέσεις, δεύτερον γιατί δεν είμαι γιατρός κι έτσι δε δικαιούμαι να θίξω τη συγκεκριμένη πτυχή του θέματος και τρίτον γιατί λίγο ακόμα και αυτό εδώ το blog δε θα το διαβάζουν πια ούτε οι στενοί μου συγγενείς!
Θα αναφέρω όμως μερικά βασικά συμπτώματα της κατάθλιψης, γιατί το κρίνω χρήσιμο. Η συγκεκριμένη διαταραχή της διάθεσης έχει ένα πλήθος συμπτωμάτων. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:
- λύπη, θλίψη, απογοήτευση, απελπισία
- απάθεια, αδιαφορία, αποστασιοποίηση
- ανηδονία (απώλεια ευχαρίστησης)
- άγχος (εσωτερική δυσφορία, φόβος, αίσθημα επικείμενου κινδύνου, ευερεθιστότητα, προσβολές πανικού συνοδευόμενες από συμπτώματα όπως ιδρώτας, αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία)
- συνεχόμενη αϋπνία, συχνά διακεκομμένος ύπνος ή υπερυπνία
- ανορεξία και απώλεια βάρους ή αντίθετα βουλιμία και αύξηση του βάρους
- αδικαιολόγητη κόπωση, ίσως πιο έντονη σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας
- ελάττωση της σεξουαλικής επιθυμίας
- επιβράδυνση της σκέψης, της ομιλίας ή των κινήσεων (φτωχές ή μονολεκτικές απαντήσεις, μονότονος και βραδύς λόγος, βλέμμα απλανές, αργές κινήσεις του σώματος ακόμα και κατατονία)
- εκνευρισμός, ανησυχία, ένταση, διέγερση (παρατηρείται συχνά σε ηλικιωμένους κυρίως ασθενείς, οι οποίοι βηματίζουν πάνω-κάτω, στριφογυρνούν τα χέρια τους, τραβούν τα μαλλιά τους, το δέρμα τους, τα ρούχα τους, παραπονιούνται έντονα ή φωνάζουν)
- ελάττωση του ενδιαφέροντος για τις συνήθεις ασχολίες
- έκπτωση της λειτουργικότητας σε επίπεδο εργασιακό, σχολικό, οικογενειακό, φιλικό
- έλλειψη ελπίδας, προσδοκιών, ονείρων, σχεδίων
- αίσθημα ανημπόριας ή/και αναξιότητας
- αναποφασιστικότητα
- ενοχή για τρέχουσες ή παρελθούσες αποτυχίες ή λάθη
- χαμηλή αυτοεκτίμηση
- διαμαρτυρίες του ίδιου του ατόμου για έκπτωση της μνήμης του ή δυσκολία συγκέντρωσης
- σωματικές ενοχλήσεις και πόνοι (πονοκέφαλοι, πόνοι στη μέση, κράμπες, ναυτία, εμετός, δυσκοιλιότητα, δυσκολία στην αναπνοή, πόνος στο στήθος κ.ά.)
- ψυχωτικά συμπτώματα (ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες κτλ)
Φυσικά, μόνο ένας εξειδικευμένος επιστήμονας μπορεί μετά από σχολαστική εξέταση να αποφανθεί αν κάποιο ή κάποια από τα ανωτέρω συμπτώματα πράγματι επιβεβαιώνουν την ύπαρξη κατάθλιψης.
Το ευχάριστο με την κατάθλιψη είναι πως η πρόγνωσή της είναι καλή, πράγμα που σημαίνει πως σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό η νόσος θεραπεύεται.
Αν όμως αφεθεί χωρίς θεραπεία, οι κίνδυνοι για τον ασθενή είναι πολλοί. Ο μεγαλύτερος εξ’ αυτών είναι η αυτοκτονία. Η κατάθλιψη είναι δυσβάσταχτη και τα περιστατικά των ασθενών που έχουν τερματίσει τη ζωή τους προκειμένου να απαλλαγούν από τη δυστυχία είναι πολλά. Κατ’ επέκταση, όποιος υποψιαστεί πως ο ίδιος ή κάποιος από το άμεσο περιβάλλον του έχει προσβληθεί από την «ασθένεια της εποχής μας» οφείλει να αναζητήσει άμεσα τη βοήθεια κάποιου επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Η κατάθλιψη, με τη σωστή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, που σε αρκετές περιπτώσεις περιλαμβάνει και κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, συνήθως υποχωρεί μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα. Και τότε, οι προηγούμενες δυσάρεστες (ή και αυτοκτονικές) σκέψεις μοιάζουν πια αστείες, αφού το ενδιαφέρον για τη ζωή αναζωπυρώνεται.
Αρκεί να προλάβει κανείς το κακό εγκαίρως. Γιατί η κατάθλιψη είναι καταστροφική. Αν δεν τιθασευθεί, είναι ικανή να οδηγήσει σε κάθε είδους απώλειες, να εξουδετερώσει τη λογική και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, να αφαιρέσει ακόμα και την ίδια την ύπαρξη. Αλλά ακόμα κι αν ένα περιστατικό δεν είναι τόσο οξύ, η ανησυχία πρέπει να είναι η ίδια. Πρώτον, μια φαινομενικά ήπια διαταραχή μπορεί γρήγορα να επιδεινωθεί δραματικά και δεύτερον, γιατί κανείς να μη βοηθηθεί ώστε να αποκατασταθεί η καλή ποιότητα της ζωής του;
Αν κάποιος αισθάνεται πως χρειάζεται έναν ειδικό για τον εαυτό του ή για κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, αλλά δε γνωρίζει που να απευθυνθεί, μπορεί να μιλήσει στον οικογενειακό του γιατρό, να ρωτήσει στις πληροφορίες καταλόγου για τυχόν κέντρα ψυχικής υγείας κοντά στην περιοχή του, να ψάξει στο διαδίκτυο για ιδιώτες ειδικούς, να ενημερωθεί για τα εξωτερικά ιατρεία σε δημόσια νοσοκομεία με ανάλογα τμήματα και βέβαια, αν το περιστατικό είναι επείγον, να καλέσει το 166.
Πριν φτάσει η κατάσταση σε τέτοιο σημείο, καθένας βέβαια μπορεί να καλέσει ανώνυμα και επιστευτικά τη γραμμή βοήθειας για την κατάθλιψη, στο 210-6515600, που λειτουργεί Δευτέρα έως Παρασκευή από 9πμ. μέχρι 6μμ. Η κλήση θα απαντηθεί από το προσωπικό του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, γνωστού ως ΕΠΙΨΥ.
Όποια λύση κι αν διαλέξει κανείς, ένα πρέπει να 'χει κατά νου. Πως η κατάθλιψη δεν είναι ντροπή. Ούτε η επίσκεψη στον ψυχίατρο ή τον ψυχολόγο είναι βέβαια ντροπή. Ντροπή είναι να υποφέρει μια ψυχή και εν έτει 2011, έχοντας μία πληθώρα εναλλακτικών, κανείς να μην κάνει κάτι γι’ αυτό!
