Anonymous

Δεν έχω γράψει στο παρελθόν για τους Anonymous κι η αλήθεια είναι πως δεν το ’χα σκοπό. Οι ίδιοι όμως κινητοποιήθηκαν σήμερα, αναφορικά με το ζήτημα της ΕΡΤ, οπότε κρίνω σκόπιμη μια σύντομη αναφορά στο κίνημά τους.

Ο ορισμός λοιπόν που έχει δώσει η ανθρωπολόγος Γκαμπριέλα Κόλμαν (Gabriella Coleman), καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Ν. Υόρκης, για τους Ανώνυμους, τους περιγράφει ως εξής:

«Οι Anonymous είναι ένα κίνημα διαμαρτυρίας που γεννήθηκε στο ίντερνετ αλλά δεν περιορίζεται σε αυτό, αναπτύσσει τις δικές του δράσεις χωρίς συντονισμό και συγκλίνει με άλλα κινήματα διαμαρτυρίας. Οι Anonymous είναι μια αναπεπταμένη σημαία που όλοι μπορούν να συστρατευτούν στις τάξεις της, υπό τον όρο ότι χρησιμοποιούν τα σύμβολά της και ενεργού στο όνομά της».   

Θα πρέπει να τονιστεί πως οι Ανώνυμοι δεν είναι μυστική εταιρία ή συμμορία διαδικτυακών πειρατών (όπως υπονοούν ορισμένα διεθνή μέσα ενημέρωσης), δεν είναι σωματείο ή μη κυβερνητική οργάνωση, ούτε στηρίζονται σε οποιαδήποτε δομή νομικής υφής. Δεν είναι η χαρά των εταιριών ασφάλειας πληροφορικών συστημάτων (τουλάχιστον δεν είναι μόνο αυτό), δεν είναι καταγεγραμμένοι σε κανένα επίσημο μητρώο και δεν διαθέτουν κατάλογο εγγεγραμμένων μελών, οπότε ουδείς γνωρίζει τον ακριβή αριθμό τους.

Οι απαρχές του κινήματος ανιχνεύονται στις ΗΠΑ, παρ’ όλα αυτά, οι Ανώνυμοι είναι μία ενιαία, παγκόσμια οργάνωση, ανεξάρτητα από τις αξιοσημείωτες διαφορές που εντοπίζονται στις ανά τον κόσμο επιθέσεις τους. Και προφανώς διαθέτουν αρχηγούς, διατηρούν όμως ένα είδος οριζόντιας οργάνωσης, η κατανομή δηλαδή των καθηκόντων γίνεται βάσει των ικανοτήτων του καθενός και αναλόγως περίστασης και όχι σύμφωνα με προκαθορισμένη ιεραρχία.

Για την έκταση του φαινομένου εικάζονται διάφορα και οι υπολογισμοί προέρχονται όλοι από παρατηρήσεις των δράσεών τους. Την εποχή, για παράδειγμα, που είχαν κορυφώσει τις επιθέσεις τους εναντίον του PayPal, καταμετρήθηκαν τρεις χιλιάδες άτομα σε ταυτόχρονη σύνδεση που συντόνιζαν τις ενέργειες D.O.S («denial of service», ελληνιστί: επίθεση άρνησης παροχής διαδικτυακής υπηρεσίας), ενώ μέχρι στιγμής, τα ανηρτημένα βίντεό τους στο youtube ξεπερνούν τις εκατόν ογδόντα χιλιάδες.

Οι βασικές αρχές των Ανώνυμων σχετίζονται άμεσα με τον ψηφιακό πολιτισμό και ειδικότερα με την παθιασμένη υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης, τη διάχυση της γνώσης και την άσβεστη πίστη στις ευεργετικές ιδιότητες του διαδικτύου. Είναι βεβαίως εύκολο να μαντέψει κανείς πως αυτό το κίνημα, που αποτελεί ενσάρκωση της πολυπλοκότατης κυβερνοκουλτούρας  φλερτάρει ανοιχτά με την αναρχία και αρνείται κάθε συμβιβασμό ως προς τις αξίες που πρεσβεύει. Ωστόσο, οι Ανώνυμοι δηλώνουν ενάντιοι στη βία, την πάταξή της ουσιαστικά στοχεύουν οι απόπειρές τους.

Η συμμετοχή τους στα κοινά όλης της γης, είναι λίγο-πολύ γνωστή.  Και η ισχύς πυρός των Ανώνυμων, εν τοις πράγμασι, είναι εντυπωσιακή! Ίσως το ότι «ρίχνουν» πανεύκολα όποιον κυβερνητικό ιστότοπο θελήσουν, να μην είναι και σπουδαίο κατόρθωμα τελικά. Το ότι όμως χιλιάδες άνθρωποι ανά τον κόσμο συμμετέχουν σε επαναλαμβανόμενες διαδικτυακές διαδηλώσεις, αναλαμβάνοντας συνειδητά το ρίσκο του να τιμωρηθούν με φυλάκιση, κάτι έχει να λέει.

Έχει να λέει για την οικουμενικότητα και την ταυτόχρονη εντοπιότητα του διαδικτύου, για τη γιγάντια δύναμη της πληροφορίας, για τον Λόγο που οι Ανώνυμοι λαμβάνουν, δίνουν και μαζί διεκδικούν απ’ όλους μας, Στο συλλογικό φαντασιακό οι Ανώνυμοι είναι οι χακτιβιστές, για τους πολιτικούς είναι οι κυβερνο-εγκληματίες, τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης ψάχνουν ακόμα τρόπο να τους προσεγγίσουν, ο κόσμος τους αντιμετωπίζει με συγκατάβαση ή φόβο.

Είναι ίσως λογικό. Οι Ανώνυμοι εφαρμόζουν και διαδίδουν μια μορφή ηλεκτρονικής πολιτικής ανυπακοής. Η ηθική τους συνθέτει έναν ιδιότυπο ατομισμό, που όμως προσφέρει διέξοδο στους απανταχού καταπιεσμένους. Κατ’ επέκταση, η παρουσία τους υπενθυμίζει πως η Επανάσταση μπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή το αποφασίσουμε.

Το πιο ασφαλές ίσως είναι να θεωρηθούν μιμίδιο, μ’ άλλα λόγια μια ιδέα που έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν και μπορεί να χρησιμοποιείται επ’ άπειρον, μεταβάλλοντας την ταυτότητά του αλλά κρατώντας σταθερό έναν πυρήνα αξιών, κοινά αποδεκτών από μία μερίδα χρηστών του κυβερνοχώρου.

Πρακτικά άρα, οποιοσδήποτε μπορεί να είναι, να γίνει ή να δηλώσει μέλος τους και, όπως είναι φανερό, οι σχέσεις ανάμεσα στους Ανώνυμους δεν βασίζονται στην προσωπική γνωριμία, αν και γνωρίζουμε πως η οργάνωση βρίσκεται κάθε φορά γερά ριζωμένη στον όποιο εθνικό χώρο δρα. Πέρα απ’ οτιδήποτε άλλο όμως, πρόκειται για ένα πολιτικο-κοινωνικο-πολιτισμικό μόρφωμα, ή πιο απλά, για μία ιδιόρρυθμη ομάδα ανθρώπων, κατά βάση αποτελούμενη από ακτιβιστές, χάκερς, «κακά παιδιά» και tech-savvies, όπως αποκαλούνται στο διαδίκτυο οι εις βάθος γνώστες του.   

Συνεπώς, ο καθένας μπορεί να στρατευτεί στην οργάνωσή τους, αρκεί να ενστερνίζεται τη στάση τους ως προς τα τεκταινόμενα και να βρίσκεται σε παρόμοια με τη δική τους, σχέση με την κοινωνία. Και να είναι, φυσικά, πρόθυμος να υπηρετήσει την αρχή του νομισμού, που το εν λόγω κίνημα εφαρμόζει (ο νομισμός είναι μια παλαιά παράδοση, η οποία συνίσταται στη χρήση ενός πλαστού γενικού ονόματος υπό την σκέπη του οποίου διενεργούνται ενέργειες κριτικής της καθεστηκυίας τάξης, ή εναντίωσης σε τυχόν χονδροειδή ατοπήματά της).

Το μανιφέστο τους (αυθαίρετα το αποκαλώ έτσι), λέει:

«Είμαστε οι Ανώνυμοι, Σας ζητάμε να συμπαραταχθείτε μαζί μας. Αναζητήστε μας και θα μας βρείτε. Είμαστε ανάμεσά σας. Είμαστε εσείς. Όλοι μπορούν να μιλήσουν ως μέλη των Ανώνυμων. Δεν έχουμε ηγέτες. Μόνο ευαισθησίες. Δεν έχουμε στόχους. Μόνο αποτελέσματα. Δεν μπορούν να μας συλλάβουν, γιατί είμαστε ιδέα. Δεν μπορούν να μας αφανίσουν, γιατί είμαστε διάφανοι».

Κι εδώ πλέον οφείλω να παρατηρήσω πως οι Ανώνυμοι, πέραν όλων των άλλων τους ιδιοτήτων, εμφανίζουν και έναν αλλόκοτο συνδυασμό ηθελημένης απερισκεψίας και χιούμορ σχολικού χαρακτήρα. Ενίοτε δε, η παρορμητικότητα μελών της οργάνωσης βλάπτει το πολιτικό μήνυμά της και απειλεί τη μακροημέρευσή της. Χαρακτηριστική περίπτωση οι Αυστριακοί αστυνομικοί ή οι εργαζόμενοι της Sony, που εντελώς ακατανόητα αποκάλυψαν προσωπικά τους δεδομένα.

Είναι σημαντικό να επισημανθεί επίσης, πως όσο η φήμη τους εξαπλώνεται, τόσο οι απόπειρες παραπλάνησης με οικειοποίηση του ονόματός τους από τρίτους, εντατικοποιούνται. Αυτό σημαίνει πως αν δεν είναι κανείς εξοικειωμένος με την ιδιόλεκτο που χρησιμοποιούν οι Ανώνυμοι, αν δηλαδή δεν έχει συγχρωτιστεί μαζί τους και δεν έχει συμμετάσχει στις διαδικτυακές συζητήσεις τους, εύκολα μπορεί να θεωρήσει ως δικό τους ένα μήνυμα που στην πραγματικότητα δεν υπογράφουν εκείνοι. Γι αυτό και είναι φρόνιμο να αντιμετωπίζονται οι εκάστοτε φερόμενοι ως Ανώνυμοι με μια σχετική επιφυλακτικότητα.

Δεν αρκεί, δυστυχώς, η μάσκα του Γκάι Φοκς (ο Guy Fawkes ήταν Άγγλος στρατιώτης, που έζησε τον 16^ο αιώνα, υπήρξε μέλος της ανατρεπτικής οργάνωσης «συνωμοσία της πυρίτιδας», συνελήφθη, ανακρίθηκε, βασανίστηκε, δικάστηκε, καταδικάστηκε και εκτελέστηκε με την κατηγορία της προδοσίας και της απόπειρας δολοφονίας). Τα ροδαλά λακάκια στα μάγουλα, το στυλιζαρισμένο μαύρο μουστάκι και το αμίμητο ειρωνικό μειδίαμα, δεν αποτελούν διαπίστευση.

Οι Ανώνυμοι είναι μια ελεύθερη οντότητα κι όπως όλοι ξέρουμε, παντού και πάντα καραδοκούν αμέτρητοι καταχραστές της ελευθερίας. Εκτός αυτού, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν μια ακόμα πραγματικότητα. Πως η χαλαρή οργανωτική δομή των Ανώνυμων, σε συνδυασμό με την έκταση που έχει λάβει το φαινόμενο, έχουν ως συνέπεια την εμπλοκή μεγάλου αριθμού παραγόντων στη λήψη των αποφάσεών τους. Τρανό παράδειγμα, οι πολλαπλές και έντονες διαφωνίες ανάμεσα στα μέλη του, τότε που είχαν καταπιαστεί με την περίφημη «επιχείρηση Facebook».

Με αυτά που μόλις ανέφερα, δεν θέλω να υποτιμήσω τη δράση των Ανώνυμων, ούτε να παραγνωρίσω τη συμβολή τους ενάντια στις κοινωνικές αδικίες. Άλλωστε, ο ανυπάκουος ως προς τους εξουσιαστές, Γκάι Φοκς, ο δεξιοτέχνης της πυρίτιδας, με τον διακαή πόθο να εκδικηθεί το τυραννικό καθεστώς και να αφυπνίσει τον αγγλικό λαό ώστε να επαναστατήσει, αποτελεί ένα ισχυρό σύμβολο. Και νομίζω πως όλοι οι σκεπτόμενοι άνθρωποι σήμερα, το σέβονται.

Κυρίως γιατί οι Ανώνυμοι απευθύνουν το προσκλητήριο για τη μάχη. Μια μάχη όμως πρέπει να χαρακτηρίζεται από σύνεση. Κανείς δε θέλει νεαρούς ταραξίες που επιδεικνύουν απλώς στο ίντερνετ τις γνώσεις τους, αψηφώντας τις συνέπειες των παράνομων πράξεών τους, ή έστω τους κινδύνους που τις συνοδεύουν.

«Ας βάλουμε ένα χεράκι για να αλλάξουμε τα πράγματα», λένε οι ιθύνοντες του κινήματος. Και αναμεταδίδω το μήνυμά τους, συμπληρώνοντας: οι Ανώνυμοι είναι εξοικειωμένοι μόνο με το ψηφιακό σύμπαν. Κατά συνέπεια, τους είναι δύσκολο, τουλάχιστον για την ώρα, να δραστηριοποιηθούν εκτός διαδικτύου. Εκτός διαδικτύου είμαστε εμείς. Ας μη γίνουμε ντε και σώνει ήρωες, λέω εγώ. Ας παραμείνουμε καθημερινοί άνθρωποι, άνθρωποι όμως που κάνουν χειροπιαστά πράγματα, μικρά ίσως πράγματα. Αυτά θα μας καθησυχάζουν αργότερα πως δεν αγνοήσαμε την ευθύνη μας όταν έπρεπε.