 |
Shirin Neshat, φωτογράφος & κινηματογραφίστρια
|
Η Σιρίν Νεσάτ γεννήθηκε
πριν πενήντα έξι χρόνια, σε ένα από τα πιο άκαμπτα ισλαμικά κράτη, στο Ιράν. Και
μάλιστα μεγάλωσε στην Καζβίν, την παλιά πρωτεύουσα της Περσίας, μια πόλη με
αρχαία ιστορία και ιδιαίτερα αυστηρή θρησκευτικότητα. Είχε όμως την τύχη να είναι
η τέταρτη κόρη ενός προοδευτικού μεγαλογιατρού. Γι αυτό και οι απαρχές της ιρανικής
επανάστασης, εκείνη τη βρήκαν απολύτως ασφαλή, να σπουδάζει τέχνη στις ΗΠΑ.
Η Νεσάτ προφανώς δεν είναι
η αντιπροσωπευτική Περσίδα. Παρότι μυημένη από τους γονείς και τους παππούδες της
στις θρησκευτικές παραδόσεις της πατρίδας της, η ίδια, όπως και τα αδέρφια της,
παροτρύνθηκε απ’ τον ανοιχτόμυαλο πατέρα της να φύγει μακριά απ’ το ασφυκτικό
Ισλάμ, να λάβει την ανώτερη δυνατή μόρφωση και άρα να δυτικοποιηθεί, τουλάχιστον
σε έναν βαθμό.
Επιπλέον, μη έχοντας
ουσιαστικό πρόβλημα επιβίωσης, δε βιάστηκε να κάνει τέχνη. Ευτυχώς μάλλον, γιατί
άρχισε να παράγει συστηματικά πολύ μετά τις σπουδές της, σε ώριμη πια ηλικία, τότε που η
αντίληψη κάθε δημιουργού στέκεται περισσότερο στην ουσία των πραγμάτων.
Κι η τέχνη της αναφέρεται
σε κρίσιμα ζητήματα του ισλαμικού κόσμου: στους πολιτιστικούς κώδικες που επιβάλλει
η θρησκεία στις μουσουλμανικές κοινωνίες και βέβαια στις αναρίθμητες αδικίες που οι άνδρες θεσμοθέτησαν βάσει της αρχέγονης ενόσω ζωοδότρας αντίθεσης, αυτής
του άντρα απ’ τη γυναίκα.
Στα έργα της, η Νεσάτ ασχολείται συχνά με τις κοινωνικές,
πολιτικές και ψυχολογικές διαστάσεις των βιωμάτων των γυναικών στις σύγχρονες
ισλαμικές χώρες. Και
νομίζω πως η δουλειά της έχει αναγνωριστεί διεθνώς επειδή ακριβώς δεν είναι
αφοριστική, αλλά αντίθετα αναγνωρίζει, κατανοεί και καταγράφει με σεβασμό την
πολυπλοκότητα των πνευματικών και θρησκευτικών δυνάμεων που έχουν διαμορφώσει
την ταυτότητα των μουσουλμάνων γυναικών σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Δουλεύει βέβαια με έννοιες
που για έναν άπειρο καλλιτέχνη μπορούν εύκολα να αποδειχθούν παγίδες. Πρέπει
κανείς να ξέρει πως να θίξει θέματα όπως αυτό του μαρτυρίου μιας βεβηλωμένης
θηλυκότητας. Η Νεσάτ όμως υπήρξε καλότυχη! Έχει ικανότατο προσωπικό και εθνικό υπόβαθρο
κι έτσι όποτε χρειάζεται επιστρατεύει τον πλούτο της κουλτούρας της, λόγου χάρη
την εξαίσια περσική ποίηση ή την καλλιγραφία, για να αγγίξει τον θεατή της.
Η καλλιτέχνης προφανώς
χρησιμοποιεί το φακό της σαν όπλο για να υπηρετήσει τα πιστεύω της. Αυτό κάνει
κάθε καλλιτέχνης. Και η τέχνη της Νεσάτ αξίζει πολλά, γιατί εκτός των άλλων επιφυλάσσει και μία έκπληξη: επί της ουσίας δεν είναι διόλου πολεμική,
όπως θα περίμενε κανείς. Γιατί πολύ απλά είναι η τέχνη μιας γυναίκας κι ο πόλεμος είναι ολότελα ενάντιος στη γυναικεία
φύση. Που από μόνη της άλλωστε, είναι ένα όπλο πανίσχυρο, γιατί ιδίως στην ωριμότητά
της συνδυάζει τρεις αρετές, την ευαισθησία, τη σοφία και την επιθυμία για προσφορά.
