"κοινωνία της πληροφορίας"

Χτες τη νύχτα είχα μια πολύωρη διαδικτυακή συζήτηση με έναν αξιόλογο συνάδελφο blogger, όσον αφορά τη σχέση αναμεταξύ τεχνολογίας, επικοινωνίας και γνώσης. Στη ροή της κουβέντας, κάποια ώρα εκείνος χρησιμοποίησε ένα σύγχρονο, εν πολλοίς αδιευκρίνιστο κοινωνιολογικό όρο, στο άκουσμα του οποίου η σκέψη μου πυροδοτήθηκε και αποφάσισα να γράψω εδώ δυο λόγια, σχετικά. 

Ακούμε διαρκώς πως η κοινωνία μας μετατρέπεται τάχιστα σε «κοινωνία της πληροφορίας». Τι όμως σημαίνει τελικά αυτή η έκφραση; 

Ο όρος «κοινωνία της πληροφορίας» χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από Ιάπωνες κυβερνητικούς, ακριβώς τριάντα χρόνια πίσω.

Σήμερα, ο όρος επαναλαμβάνεται διαρκώς από τα μέσα ενημέρωσης, διδάσκεται ως ειδικό μάθημα σε πολλές σχολές κοινωνικών επιστημών, επίσημα παρατηρητήριά του έχουν στηθεί ολούθε στον ανεπτυγμένο κόσμο, άφθονο μελάνι διανοούμενων έχει χυθεί σχετικά, επιχειρησιακά προγράμματα φέρουν το όνομά του, ειδικά συμβούλια συστήνονται, επιστημονικά συνέδρια πραγματοποιούνται...

Το παράδοξο όμως είναι πως σαφής, πλήρης ορισμός της έννοιας ουδέποτε εδόθη. Ακούγοντας κανείς το συγκεκριμένο χαρακτηρισμό μαντεύει βέβαια πως η κοινωνία της πληροφορίας διακρίνεται από την αβίαστη και τάχιστη ροή της πληροφορίας, κατάσταση που προϋποθέτει ραγδαίως εξελίξιμη τεχνολογία (χωρίς την οποία είναι αδύνατο να υπάρχουν άρτια τηλεπικοινωνιακά δίκτυα με ευρύτατη γεωγραφική κάλυψη, ικανά να μεταφέρουν τις πληροφορίες όσο το δυνατόν γρηγορότερα και πιο μακριά).

Καλά, όλο-όλο αυτό είναι η κοινωνία της πληροφορίας; θα αναρωτηθεί εδώ κανείς. Όχι. Βεβαίως, η γρήγορη και σε μεγάλες αποστάσεις μεταφορά της πληροφορίας είναι ένα δομικό συστατικό σ’ αυτό το είδος κοινωνίας. Εξίσου σημαντικά χαρακτηριστικά όμως είναι η εξεύρεση, η επεξεργασία, η ανταλλαγή και η αποθήκευση της πληροφορίας.

Και όταν λέμε «πληροφορία» εννοούμε, θυμίζω, κάποιο απλούστερο ή πιο σύνθετο σύμβολο, στο οποίο τουλάχιστον δύο άνθρωποι αποδίδουν ένα κοινό νόημα. Αποτελούμενη από τις λέξεις «πλήρης και «φέρω», η έννοια της πληροφορίας υποδηλώνει ένα σαφές, ολοκληρωμένο νοηματικό περιεχόμενο.

Στην εποχή της πληροφορίας, η κοινωνία μοιάζει με δίχτυ, είναι ένας κοινωνικός, λειτουργικός και οικονομικός ιστός, ένα ενιαίο σύνολο.
Με την πληροφορία βασική πλουτοπαραγωγική πηγή της.

Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως, στις μέρες μας, το 70% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος στα προηγμένα κράτη προέρχεται από υπηρεσίες, οι οποίες στην πλειονότητά τους δεν είναι παρά κατάλληλα επεξεργασμένες πληροφορίες.
Οι σύγχρονες κοινωνίες στηρίζουν την ευημερία τους κατά βάση σε υπηρεσίες.
Ποιο είναι το θεμέλιο της παγκόσμιας οικονομίας σήμερα; Οι υπηρεσίες.
Ιατρικές, ασφαλιστικές, τουριστικές, μεταφορικές, οικονομικές, διαφημιστικές, χρηματοπιστωτικές, επενδυτικές, νομικές και ένα πλήθος άλλων λογικά ταξινομημένων πληροφοριών.

Και σε ένα τέτοιο περιβάλλον η πρόσβαση στην πληροφορία είναι βέβαια καταλύτης, τόσο για την επαγγελματική - οικονομική αποκατάσταση, όσο και για την κοινωνική καταξίωση του ατόμου.

Σήμερα, η πρόσβαση στην πληροφορία, κυρίως λόγω του διαδικτύου, είναι τόσο διευρυμένη που θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ανεξάντλητη (αυτό φυσικά αφορά μία μόνο μερίδα ανθρώπων, ας μην ξεχνάμε πως η σύγχρονη δυτική κοινωνία χαρακτηρίζεται ως «κοινωνία δύο ταχυτήτων»). Η πρόσβαση στην πληροφορία είναι επίσης ένα δικαίωμα συνταγματικά κατοχυρωμένο.
Φυσικά, ο νομοθέτης έχει ασχοληθεί με αυτό το ζήτημα όχι μόνο για την εξασφάλιση του δικαιώματος αλλά και για να ρυθμίσει όσα σχετίζονται με τους κινδύνους που συνοδεύουν την κυκλοφορία της πληροφορίας και οι οποίοι αφορούν το προσωπικό απόρρητο και την οικογενειακή και προσωπική ζωή του ατόμου. 

Προφανώς, εσείς κι εγώ θεωρούμαστε προνομιούχοι από την άποψη της πρόσβασης στην πληροφορία. Εγώ ψάχνω και βρίσκω πληροφορίες στα βιβλία μου αλλά κυρίως στο διαδίκτυο, συντάσσω το κείμενό μου χρησιμοποιώντας τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μου, εν συνεχεία το δημοσιεύω, εσείς το διαβάζετε από το δικό σας κομπιούτερ και αν σας ενδιαφέρει το περιεχόμενό του το μοιράζεστε με άλλους, το αποθηκεύετε, το αντιγράφετε, το τροποποιείτε, το αναπαράγετε. Την ίδια στιγμή με ’σας το ίδιο κάνω, αν θέλω, κι εγώ αλλά και όλοι όσοι είναι συνδεδεμένοι στο παγκόσμιο «δίχτυ» πληροφοριών που λέγεται internet.

Είναι σωστό όμως αυτό που γίνεται;

Η ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία σημαίνει πως η πνευματική ιδιοκτησία αυτομάτως καταργείται;

συνέχεια στην ανάρτηση "Γιαννάκη, αντιγράφεις!"