απόκριες… κάτω απ’ το δέρμα!

Χτες άνοιξε το τριώδιο!

Μην κλαίγεστε που δεν μπορείτε να φύγετε για Ρίο.

Σας έχω μια αποκριάτικη πρόταση μούρλια, που θα σας στοιχίσει ασύγκριτα λιγότερο αλλά που θα θυμάστε μια ζωή…

Λοιπόν, πάμε γρήγορα:

Θέλετε να αποδράσετε απ’ την πόλη; Θέλετε. 

Θέλετε να γλεντήσετε με την ψυχή σας; Πως δε θέλετε. 

Πόσο καιρό έχετε να απολαύσετε την άγρια ομορφιά ενός βουνού; Πολύ, το ξέρω. 

Τι θα λέγατε να πεταχτείτε σε μια απ’ τις ωραιότερες μικρές πόλεις της ενδοχώρας μας; 

Να γνωρίσετε φιλόξενους, αγνούς ανθρώπους; 

Να χορτάσετε χιόνι κι αν θέλετε να κάνετε και σκι; 

Θα χαζέψετε με τη φύση αν πάτε εκεί που σας λέω!

Θα φάτε ωραία και θα πιείτε ακόμα πιο ωραία. 

Και θα χορέψετε όσο αντέχετε, με ζουρνάδες και νταούλια. 

Και σίγουρα θα βρεθείτε περικυκλωμένοι από επιβλητικές παρουσίες. Από θεόρατους νέους άντρες με μάσκες και παραδοσιακές στολές με πολλά ασημένια φλουριά στο στήθος, που χορεύουν επιδέξια χτυπώντας μεταξύ τους τα σπαθιά τους. Την ίδια στιγμή που κρατούν προσεκτικά απ’ το χέρι λιλιπούτειους χορευτές, καθοδηγώντας τους, για να μάθουν έτσι το έθιμο οι μικροί, ώστε όταν κάποια ώρα μεγαλώσουν να το μεταβιβάσουν με τη σειρά τους στην επόμενη γενιά.

Γιατί, βέβαια, τα ωραία μόνο στην πράξη τα μαθαίνει κανείς.

Καταμεσής του δρόμου παιδιά αυτό το γλέντι.

Κι όχι ένα γλέντι ή δύο.
Γλέντια πολλά, σε κάθε γειτονιά, σε κάθε στενάκι.
Μια πόλη ανάστατη!

Από νωρίς το πρωί μέχρι τη νύχτα.

Που γίνονται αυτά; Στη Νάουσα γίνονται, επάνω στη Μακεδονία.

Πότε; Όποια απ’ τις τρεις επόμενες Κυριακές κι αν πάτε (του Ασώτου, της Απόκρεω ή της Τυροφάγου), θα ευχαριστηθείτε πολύ!

Σας περιγράφω βέβαια το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες».

Που κάθε χρόνο αναβιώνει το ίδιο φλογερά.

Γιατί οι Ναουσαίοι είναι πολύ περήφανοι γι’ αυτό τους το έθιμο.

Όταν ένας γιος χορεύει σε κάποιο «μπουλούκι», οι συγγενείς τον καμαρώνουν. Είναι βλέπετε μαγκιά να κουβαλάς τόσα κιλά πάνω σου (η στολή είναι απίστευτα βαριά!) και να χορεύεις ακατάπαυστα ένα ολόκληρο σαββατοκύριακο.
Και μάλιστα για τρεις συνεχόμενες βδομάδες.  

Είναι όμως περήφανοι και για έναν άλλο λόγο.

Αυτό το έθιμο, που δεν είναι βέβαια χριστιανικό, έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Παρά τις προφανείς επιρροές του από την αρχαιοελληνική εθιμοτυπία, αυτή η παράδοση ξεκίνησε ως επινόηση των υποδουλωμένων τότε Ελλήνων με σκοπό τη χρηματοδότηση και τη μεθόδευση της εξέγερσής τους εναντίον των Τούρκων.
Αρχικά, ήταν ένα εύρημα του ασυναγώνιστα πονηρού ελληνικού νου, για να μπορέσουν να συγκεντρωθούν χρήματα αλλά και οι επαναστάτες μεταξύ τους, έχοντας μάλιστα την άδεια του Τούρκου άρχοντα.

Πως; Ε, πως αλλιώς; Με την πρόφαση ενός ψεύτικου γάμου!  

Στο δρώμενο, που θυμίζει πολύ αρχαία τραγωδία, συμμετέχουν αποκλειστικά άντρες. Παιδιά και νέοι. Η Μπούλα κάθε ομάδας, δηλαδή η υποτιθέμενη νύφη, είναι επίσης άντρας μεταμφιεσμένος σε γυναίκα. Ο αρχηγός κάθε μπουλουκιού, είναι ο μελλοντικός (ψεύτικος) σύζυγος της Μπούλας. Και οι υπόλοιποι άντρες της ομάδας του είναι φίλοι (και συμπολεμιστές) του.
Κάθε μπουλούκι Γενίτσαρων, με τη Μπούλα του το καθένα, αφού συγκεντρωθεί πολύ νωρίς το πρωί, ακολουθώντας την παραδοσιακή πολύωρη διαδικασία, κατευθύνεται χορεύοντας στο δημαρχείο, όπου ζητάει και λαμβάνει την άδεια του δημάρχου για να στηθεί το γλέντι.

Πάντα με τους ήχους από τους ζουρνάδες και τα νταούλια (που ενίοτε παίζουν πολύ ταλαντούχοι μουσικοί!), τα μπουλούκια χορεύουν ασταμάτητα, κρατώντας τα σπαθιά τους από την άκρη της λεπίδας.
Σε έναν από τους πιο εντυπωσιακούς τους χορούς, που λέγεται «πατινάδα», τα σπαθιά (οι λεγόμενες πάλες) γυρίζονται ανάποδα, κάθε φορά που ο ζουρνάς αλλάζει σκοπό.
Τότε, οι Γενίτσαροι έρχονται αντιμέτωποι, πιάνουν τα σπαθιά κανονικά, απ’ τις λαβές τους και σταυρώνοντάς τα, τα χτυπούν αναμεταξύ τους.
Το λεγόμενο «αντάμωμα των σπαθιών» είναι πραγματικά απολαυστικό θέαμα και άκουσμα.

Εξίσου απολαυστική είναι και η «παπαδιά» που χορεύεται από έναν μόνο Γενίτσαρο, υποβασταζόμενο από κάποιον άλλο.
Είναι ένας βαρύς, αντρίκειος, δύσκολος χορός. 

Αν ο χορευτής είναι καλός, θα μαγευτείτε!

Κάπου εδώ να πω επίσης πως η στολή του Γενίτσαρου είναι πα-νά-κρι-βη! Μια εντυπωσιακή, περιποιημένη φορεσιά εύκολα μπορεί να κοστίζει... μερικές χιλιάδες ευρώ!

Βέβαια, η Νάουσα δεν είναι φτωχή πόλη. Αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς πολύ γρήγορα.

Και πάλι όμως, είναι αξιέπαινη η προσπάθεια των ντόπιων που διατηρούν με τόση θέρμη το έθιμό τους. Ένα έθιμο που απαιτεί πολύ χρήμα και πάρα πολύ κόπο για να παραμένει ζωντανό.

Αλλά το κάνουν με χαρά οι Ναουσαίοι. Και με μεγάλη περηφάνια. 

Η Νάουσα άλλωστε το 1955 χαρακτηρίστηκε «ηρωική πόλη», για τον αγώνα της ενάντια στον τούρκικο ζυγό. 

Έτσι, οι απόκριες με τους Γενίτσαρους και τις Μπούλες, δεν είναι απλώς και μόνο μια αφορμή για ξεφάντωμα. 

Στη Νάουσα, το καρναβάλι είναι υποδόριο!

Συνοψίζοντας την εθνική υπερηφάνεια, για τους ντόπιους είναι μια υπενθύμιση της λεβεντιάς των προπαππούδων τους και για ’μας, τους επισκέπτες, είναι μια ανεπανάληπτη εμπειρία, ξέχειλη από την ουσία των πραγμάτων και διάσπαρτη από στιγμές συγκίνησης και δέους. Αν έχετε τύχει τέτοιες μέρες στη Νάουσα ξέρετε ακριβώς για τι πράγμα μιλάω. Οι υπόλοιποι να πάτε με την πρώτη ευκαιρία. Η αποκριά στη Νάουσα δεν περιγράφεται, δεν εξιστορείται, δεν είναι θέμα θεωρίας. Απλώς, πας επιτόπου και τη ζεις!  

Α, κι αν τύχει κάποιος μεγαλόσωμος Γενίτσαρος, κρατώντας το σπαθί του, ν’ αφήσει μια στιγμή το χορό, να 'ρθει καταπάνω σας, να σας πάρει το χέρι, να το κρατήσει σταθερό και ν’ αναπηδήσει ολόκληρο το σώμα του μπροστά σας, μην τρομάξετε. 

Είναι ο χαιρετισμός των Γενίτσαρων αυτός.

Εκείνος ήρθε να σας τιμήσει. 

Κι αν ζητάει κάτι, αυτό δεν είναι παρά το χαμόγελό σας.