Άλλη μια Κυριακή πρωί που βρήκαμε καταφύγιο
στου Μπενάκη, στην Πειραιώς. Βρεθήκαμε στο αμφιθέατρο του δεύτερου ορόφου, όπως
είχαμε από μέρες συμφωνήσει με μια φίλη. Να πάμε δηλαδή μαζί, να δούμε σε ειδική
προβολή το ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λουλέ, “φιλιά εις τα παιδιά”. Όπως συνήθως
συμβαίνει με τις αξιόλογες εγχώριες δημιουργίες του είδους, είναι κι αυτή μια
συμπαραγωγή της ΕΡΤ και του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.
Η ταινία έχει μέχρι στιγμής αποσπάσει οκτώ διεθνή βραβεία. Στοιχηματίζω όμως
πως στην πορεία οι διακρίσεις της θα αυξηθούν. Όχι τόσο για την αρτιότητα και
την υψηλή καλλιτεχνική της αξία, όσο για το θέμα της και κυρίως για τον τρόπο
που αυτό προσεγγίζεται. Το φιλμ μιλάει για τα κρυμμένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής
και μιλάει «ζωντανά», μέσα απ’ τα στόματα πέντε εξ’ αυτών που κατόρθωσαν τότε να
επιβιώσουν.
Ξεκινώντας από τα τεκμήρια του Εβραϊκού Μουσείου, ο σκηνοθέτης δίνει τον λόγο
εναλλάξ στη Ροζίνα
Ασσέρ-Πάρδο, την Ευτυχία Νάχμαν-Ναχμία, τη Σέλλυ Κούνιο-Κοέν, τον Σήφη Βεντούρα
και τον Μάριο Σούση. Χαρισματικοί αφηγητές όλοι τους, απόλυτα ανθρώπινοι, πολύ
πληγωμένοι και ταυτόχρονα απίστευτα τρυφεροί! Άλλωστε είναι παιδιά μιας εποχής
που η αθωότητα δεν ήταν ακόμα, όπως σήμερα, σπάνια.
Με τις διηγήσεις των
προσωπικών τους βιωμάτων, οι πέντε διασωθέντες, κινηματογραφημένοι πολύ κομψά, συγκινούν
βαθιά αυτόν που τους βλέπει να μιλούν. Οι ιστορίες τους καλύπτουν λίγο-πολύ τις
ιστορίες των ελάχιστων εκείνων εβραιόπουλων απ’ όλη την Ελλάδα, που είχαν την τύχη
να σωθούν, χάρις στην αυτοθυσία των Ελλήνων που τα έκρυψαν στα σπίτια τους ή που
τα παρουσίασαν ως δικά τους παιδιά.
Κι όταν πια το έγκλημα σταμάτησε και ξαναγύρισαν στις κανονικές ζωές τους, και
οι πέντε ανακάλυψαν ακριβώς το ίδιο, πως η ζωή δεν ήταν πια κανονική. Όλοι τους
είχαν χάσει στη γενοκτονία πολλούς απ’ τους ανθρώπους τους. Φίλους, συγγενείς, άλλοι
γονείς ή αδέρφια. Η Σέλλυ θυμάται πως απ’ τις πενήντα πέντε χιλιάδες Εβραίων
στη Σαλονίκη, επέζησαν μονάχα εβδομήντα άνθρωποι.
Τα πιτσιρίκια αυτά μεγάλωσαν με πόνο, με αμέτρητα τραύματα, ακόμα και με
την ενοχή πως τα ίδια σώθηκαν ενώ τόσοι άλλοι δολοφονήθηκαν. Έγιναν όμως όμορφοι
άνθρωποι, με φανερό ήθος και καλλιέργεια. Κανείς τους δε μιλάει για μίσος. Ούτε
το νιώθει, αλλά το κρύβει. Ο φακός ενός άξιου ντοκιμαντερίστα αποκαλύπτει αμέσως τις τυχόν υποκρισίες.
Η Ροζίνα είπε μια ωραία κουβέντα: «Όχι, δεν τους μισώ. Μισώ όμως εκείνους που μετά
απ’ όλα αυτά θέλουν να κάνουνε τα ίδια!».
Μετά την πρωτοχρονιά το «φιλιά εις τα παιδιά» θα προβληθεί πια στις κινηματογραφικές
αίθουσες. Εκείνοι άρα που δεν ήταν σήμερα γύρω μας βουρκωμένοι, θα έχουν μια δεύτερη
ευκαιρία να τιμήσουν με την παρουσία τους αυτό το μοναδικό κινηματογραφικό ντοκουμέντο,
ή πιο σωστά, να τιμήσουν τη μνήμη όσων υπέφεραν και όσων θανατώθηκαν στη διάρκεια
του β’ παγκοσμίου πολέμου, απ’ τον φασισμό. Το τέρας που νομίζαμε νεκρό, και
που με τρόμο διαπιστώνουμε πως και πάλι ετοιμάζεται τώρα να σταθεί στα πόδια
του.
Το «φιλιά εις τα παιδιά» πάντως, δεν υπενθυμίζει μόνο τη φρίκη του ολοκαυτώματος. Αξίζει
να το δει κανείς, κυρίως γιατί επί δύο ώρες η ταινία εξηγεί ξανά και ξανά, με πάμπολλους
διαφορετικούς τρόπους, πως το μόνο αντίδοτο στη βαναυσότητα είναι η καλοσύνη. Όσο
για τον τίτλο, μ’ αυτή τη φράση έκλεισε το βιαστικό σημείωμα που έγραψε ο πατέρας
του Μάριου, πριν επιβιβαστεί στο τραίνο εκείνο που δεν είχε γυρισμό.
